Cộng đồng người Hoa có những nét văn hóa đặc sắc đã góp phần làm phong phú nét văn hóa chung của cộng đồng dân tộc tỉnh Sóc Trăng. Một trong những biểu hiện đó là các nghi thức trong lễ cưới của người Hoa.

Biểu tượng chữ “Song hỷ” và Long Phụng của người Hoa

     Cũng như các dân tộc khác, người Hoa quan niệm hôn nhân là một việc hệ trọng, có tính quyết định cả cuộc đời con người nên các nghi thức của lễ cưới được thực hiện một cách nghiêm ngặt theo truyền thống để lại. Do chịu ảnh hưởng lâu đời của phong kiến Trung Hoa và Khổng giáo nên hôn lễ của người Hoa còn được ràng buộc bởi nhiều nghi thức. Người Hoa rất trọng lễ nghĩa và trong mỗi cuộc hôn nhân truyền thống nhất thiết phải “môn đăng hộ đối” và thực hiện đủ “tam thư, lục lễ”. Tam thư là 3 lá thư đều được viết trên giấy đỏ (còn gọi là hồng điều) mà đàn trai trình họ nhà gái để đưa tin và xin phép cho việc chuẩn bị tổ chức các nghi thức lễ.

     Nếu được nhà gái thuận tình, nhà trai sẽ chọn ngày lành, tháng tốt sang nhà gái với một lá thư ngõ ý muốn tìm hiểu và tính chuyện trăm năm cho đôi trẻ, đem trình họ nhà gái, đây được gọi là lễ Lễ nạp thái (hay Lễ dạm ngõ). Nếu được chấp thuận, nhà trai mang các lễ vật, trà, thèo lèo.... sang nhà gái với bức hồng điều thứ hai có nội dung xin biết tuổi của người nữ muốn cưới về làm dâu, đây được gọi là Lễ vấn danh. Lễ nạp cát được tổ chức với ngụ ý báo với ông bà, tổ tiên về tuổi tác của đôi trai gái đã hợp nhau và có thể tiến hành hôn lễ. Tiếp đến là lễ hỏi chính thức được gọi là Lễ nạp tệ (nạp trưng hay nạp tài), trong lễ này, gồm những mâm lễ vật cùng nữ trang và một số tiền trình họ nhà gái cho cô dâu. Sau đó, họ nhà trai xin họ nhà gái ngày, giờ rước dâu, nội dung được thể hiện rõ trong tấm hồng điều dự kiến ngày, giờ rước dâu (thông thường dự kiến 3 ngày để họ nhà gái tiện việc chọn ngày). Lễ thỉnh kỳ được tổ chức với lễ vật trà, rượu, bánh,... nhà trai xin họ nhà gái, ngày giờ rước cô dâu trong tấm hồng điều thứ ba. Sau khi thống nhất ngày lành, tháng tốt, hai gia đình sẽ tổ chức Lễ thân nghinh (lễ vu quy, tân hôn) cho đôi trẻ nên nghĩa vợ chồng.

Lễ thượng đăng - một trong những nghi thức trong lễ cưới

     Sáu lễ này được gọi là lục lễ và nó có thể diễn ra trong nhiều ngày. Tờ vấn danh, văn định và tờ hôn thư được gọi là tam thư.

     Trải qua quá trình cộng cư lâu dài với dân tộc người Kinh và Khmer, trong đó không ít người Hoa kết hôn với người Kinh, người Khmer nên đã có sự ảnh hưởng ít nhiều về nghi thức trong hôn lễ giữa ba dân tộc. Những nghi thức rườm rà cùng quan niệm “môn đăng hộ đối” dần dần bị loại bỏ. Nam, nữ được tự do tìm hiểu để đi đến hôn nhân. Đám cưới được tổ chức giản tiện hơn nhưng không kém phần trọng thể. Việc cử hành hôn lễ được tổ chức phù hợp với kinh tế gia đình, không câu nệ về hình thức nhưng vẫn đảm bảo được các nghi thức trọng yếu và vẫn giữ được bản sắc văn hóa Hoa trong sự giao thoa văn hóa với các dân tộc anh em.Để đi đến hôn nhân trai gái người Hoa vẫn phải trải qua các bước chính như: lễ ăn hỏi, báo cưới và lễ cưới...

     Việc chọn tuổi tác của đôi trai gái và chọn ngày, giờ tốt để tổ chức hôn lễ được người Hoa rất được chú trọng, đôi liễn đỏ dán cửa nhà cô dâu là vật không thể thiếu trong các lễ cưới của người Hoa, là những lời chúc phúc tốt lành cho sự bền chặt suốt đời cho họ nhà gái và cô dâu, chú rễ. Theo phong tục, tất cả mâm quả sẽ gồm các lễ vật: trầu cau, thèo lèo cưới, trà rượu, hai đôi đèn cầy đỏ (có hình long, phụng), đầu heo trước và cổ heo, đùi heo sau.... cùng nữ trang và một số tiền cho cô dâu tương lai.... Tất cả các loại lễ vật phải là số chẳn mới tốt. Phần mâm quả được nhà trai chuẩn bị rất chu đáo và được sắp xếp cầu kỳ, tất cả đều được che tấm vải đỏ có thêu chữ “song hỷ” bên trên. Khi đến nhà trai, cô dâu và chú rể phải thực hiện ba lễ bắt buộc: lạy trời đất, lạy tổ tiên và hai vợ chồng bái lạy nhau (bái thiên địa, bái cao đường, phu thê giao bái), rồi quay ra tiếp khách.

     Đặc biệt, trong hôn lễ người Hoa còn mua một cặp gà trống, mái thật già, một cặp dừa khô để trong nhà, hay cúng một con gà luộc trong miệng ngậm cọng hành sống, chữ 囍- song hỷ màu đỏ xuất hiện rất nhiều trong những ngày cưới từ thiệp cưới, mâm quả, lễ vật và chữ song hỷ cũng được dán trong nhà, trong phòng tân hôn... Tất cả đều hướng tới một cuộc sống bình an, hạnh phúc, với hi vọng đôi trẻ sẽ sống với nhau đến răng long đầu bạc và luôn thông suốt trong tư tưởng.

     Ngày nay, trước cuộc sống nhộn nhịp, bộn bề với công việc, một số nghi thức trong lễ cưới đã được giảm bớt, thế nhưng những hình tượng cát tường, cũng như những ý niệm về những điều tốt lành vẫn được người Hoa giữ gìn và phát huy, đã góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa của các cộng đồng dân tộc nơi vùng đất Sóc Trăng./.

Kim Phương